कमळाच्या फुलाची संपूर्ण माहिती

 

कमळ ही वनस्पति जगाची एक वनस्पती आहे ज्यामध्ये मोठी आणि सुंदर फुले येतात. हे भारताचे राष्ट्रीय फूल आहे. त्याची संस्कृतमध्ये नावे आहेत – कमल, पद्म, पंकज, पंकरुह, सरसिज, सरोज, सरोरुह, सरसिरुह, जलज, जलजात, नीरज, वारिज, अंभोरुह, अंबुज, अंभोजा, अब्जा, अरविंद, नलिन, उत्पल, पुंडरिक, तामरस, कुवलय, वनाज इ.

कमळांना पर्शियनमध्ये ‘निलोफर’ आणि इंग्लिशमध्ये इंडियन लोटस किंवा सेक्रेड लोटस, चायनीज वॉटर-लिली, इजिप्शियन किंवा पायथागोरियन बीन म्हणतात. कमळाची वनस्पती केवळ पाण्यात आढळते आणि भारतातील सर्व उष्णकटिबंधीय प्रदेशात तसेच इराण आणि ऑस्ट्रेलियामध्ये आढळते.

कमळाचे फूल पांढरे किंवा गुलाबी रंगाचे असते, अक्षरशः गोलाकार, ढाल-आकाराची पाने असतात. मंदिरातील दिवे बांधण्यासाठी वापरल्या जाणार्‍या पानांच्या लांब देठ आणि शिरा यामध्ये एक प्रकारचा फायबर असतो. या साहित्यापासून बनवलेले कपडे परिधान केल्याने अनेक आजार बरे होत असल्याची माहिती आहे. कमळाचे दांडे लांब, सरळ आणि पोकळ असतात आणि ते पाण्याखाली चिखलात पसरतात. देठाच्या गाठीतून मुळे निघतात.

कमळाच्या फुलाचे फायदे आणि उपयोग (Benefits and uses of lotus flower in Marathi)

नाव:	कमळ
वैज्ञानिक नाव:	Nelumbo nucifera
श्रेणी:	प्रजाती
कुटुंब:	Nelumbonaceae
ऑर्डर:	Proteales

सर्वात लोकप्रिय फुलांपैकी एक म्हणजे कमळाचे फूल. याची सर्वांना जाणीव आहे. पण कमळाचे फायदे आणि तोटे काय आहेत हे तुम्हाला माहिती आहे का? या निबंधात आपण त्याचे फायदे आणि उपयोग जाणून घेणार आहोत. कमळाच्या फुलाच्या प्रत्येक भागामध्ये औषधी गुणधर्म असतात. तसेच विविध आजारांपासून तुमचे रक्षण करते. जर ते योग्यरित्या वापरले गेले असेल तर ते आहे. कमळाची फुले, बिया आणि मुळांचे फायदे जाणून घ्या.

कमळाचे फूल:

कमळाच्या फुलामध्ये भरपूर कॅल्शियम आणि लोह असते. हे संपूर्ण उन्हाळ्यात शरीराला हायड्रेट ठेवते. कमळाचा चहा प्यायल्याने एडेमासह विविध समस्यांवर मदत होऊ शकते. त्याच्या पाकळ्याही वापरता येतात.

कमळाचे स्टेम:

कमळाच्या फुलाची देठही आपल्या आरोग्यासाठी चांगली असते. त्यात तुरट खनिजे असतात जी मूत्रपिंड आणि हृदयाच्या समस्यांवर उपचार करण्यास मदत करतात. हे सामान्यतः मूत्रपिंडाशी संबंधित औषधांमध्ये दिसून येते. त्याशिवाय, ते लघवीच्या अडचणींमध्ये मदत करू शकते.

कमळाचे बीज:

कमलगट्टा हे कमळाच्या बियांचे दुसरे नाव आहे. यामध्ये विविध प्रकारच्या पोषक तत्वांचा समावेश असतो. कॅल्शियम, पोटॅशियम, प्रथिने, फॉस्फरस आणि कर्बोदकांमधे सर्व आढळतात. कमळाच्या बिया खाल्ल्याने मेंदू सक्रिय राहतो. त्याशिवाय, ते आपल्या रक्तदाबाचे नियमन करण्यास मदत करते. कमळाच्या बिया सुकवून चूर्ण करून मधात चाटल्याने खोकल्याचा उपचार होतो.

कमळाचे पान:

कमळाच्या पानांचे इतरही फायदे आहेत. जेव्हा स्टील किंवा भांडी उपलब्ध नव्हती तेव्हा अन्न झाकण्यासाठी कमळाची पाने वापरली जात होती. त्याशिवाय, या पानांचा अन्न खाण्यासाठी वारंवार वापर केला जात असे. जेव्हा एखाद्या व्यक्तीच्या शरीराचे तापमान तापाच्या परिणामी धोकादायकरित्या उच्च पातळीवर वाढते.

त्यामुळे शरीराचे तापमान नियंत्रित ठेवण्यासाठी कमळाच्या फुलांची पाने शरीरावर लावली जात असे. त्यामुळे शरीराचे तापमान हळूहळू कमी होऊ लागले. त्याशिवाय, कमळाच्या पानांमध्येही असेच गुण आढळू शकतात, जे रक्ताभिसरण नियमन करण्यास मदत करतात.

कमळाचे मूळ किंवा कमळाचे लाकूड:

कमळाची मुळे, ज्याला कमलाक्कडी देखील म्हणतात, भारतीय घरांमध्ये भाजी म्हणून देखील खाल्ले जाते. तुरट म्हणून ओळखले जाणारे योगिक गुणधर्म कमळाच्या मुळांमध्ये आढळतात आणि ते रक्तस्त्राव थांबविण्यास मदत करतात. त्यात पोषक घटक असतात जे मानवी शरीरातून विषारी प्रदूषक काढून टाकण्यास मदत करतात. त्याशिवाय, ते पेशी सुधारण्यास मदत करते.

तसेच, पुरुषांच्या शरीरात शुक्राणूंची संख्या वाढते. त्याशिवाय, कमळ काकडी पचनशक्ती वाढवण्यास मदत करते. जेणेकरून कोणत्याही संसर्गावर ताबडतोब आणि शरीराला हानी न पोहोचवता उपचार करता येतील. शंभर ग्रॅम कमळाच्या मुळामध्ये अंदाजे ७४ कॅलरीज असतात आणि त्यात फायबरचे प्रमाण जास्त असते.

कमळाची फुले आपल्या आरोग्यासाठी तर चांगली असतातच पण ती आपल्या त्वचेसाठीही चांगली असतात. यापैकी बरेच गुण त्याच्या पानांमध्ये आणि इतर भागांमध्ये सापडले आहेत, विशिष्ट अभ्यासानुसार. जो एक असा पदार्थ आहे जो शरीराची त्वचा ओलसर ठेवतो. यामुळे त्वचा अधिक लवचिक होते. त्याशिवाय चेहऱ्यावरील सुरकुत्या आणि डागांचे स्वरूप सुधारते. परिणामी, त्वचा निरोगी आणि आकर्षक बनते.

या फुलामध्ये व्हिटॅमिन ए तसेच दाहक-विरोधी प्रभाव असतो. जे त्वचेवर जळजळ होण्याच्या बाबतीत फायदेशीर आहे. याव्यतिरिक्त, ते जखमा जलद बरे होण्यास मदत करते.

तुमची त्वचा तेलकट असल्यास कमळाचे फूल तुम्हाला बरे वाटण्यास मदत करू शकते. या उद्देशासाठी ते चहा म्हणून वापरले जाऊ शकते. त्याचा चहा शरीरातील सीबम उत्पादनाचे नियमन करण्यास मदत करतो आणि नखे मुरुम आणि त्वचेवरील तेल बरे करतो. यामुळे चेहऱ्याच्या त्वचेची छिद्रेही उघडतात. घामामुळे तुमच्या त्वचेतील विषारी रसायने बाहेर पडतात.

कमळाच्या फुलाचे तोटे (Disadvantages of lotus flower in Marathi)

• प्रत्येक गोष्टीचा काही ना काही फायदा असतो. तथापि, त्याचे काही तोटे आहेत. कोणत्याही गोष्टीचा वापर करण्यापूर्वी त्याचे फायदे आणि तोटे दोन्ही वाचणे महत्त्वाचे आहे. तरच तुमच्या आरोग्यासाठी काहीतरी चांगले आहे. कृपया कमळाची पाने आणि बियांचे दोष सांगा.
• तुम्हाला मधुमेह असल्यास, तुम्ही कमळावर आधारित कोणतेही पदार्थ खाणे टाळावे. कारण ते शरीरातील रक्तातील साखरेचे प्रमाण कमी करते. ही समस्या असू शकते.
• कमळाच्या बिया, ज्याला काहीवेळा कमळ काकडी म्हणून ओळखले जाते, कच्चे सेवन केल्यास ते धोकादायक ठरू शकतात. कारण त्यात काही छिद्रे आहेत जी पूर्णपणे साफ केलेली नाहीत. परिणामी, तुम्हाला जिवाणू संसर्ग होण्याची शक्यता असते.
• त्याशिवाय तुम्हाला काही अडचणी आल्यास. परिणामी, डॉक्टरांचा सल्ला घेतल्याशिवाय कमळ किंवा कमळाचे फूल वापरणे कधीही चांगली कल्पना नाही.

तुमच्या स्वतःच्या घरात कमळाचे रोप कसे लावायचे? (Lotus Flower Information in Marathi)

बहुसंख्य लोकांचा असा विश्वास आहे की कमळाचे रोप घरी वाढू शकत नाही. कसे, जरी ते वाढले तरी? आज आपण घरी कमळाचे फूल कसे वाढवायचे ते शिकणार आहोत. तुम्हाला आता फक्त काही तपशीलांची काळजी घ्यावी लागेल आणि खाली वर्णन केलेल्या चरणांचे अनुसरण करावे लागेल.

जर तुम्हाला वाचल्यानंतरही समजत नसेल, तर तुम्ही कमळाचे रोप कसे विकसित करावे यावरील व्हिडिओ पाहू शकता. व्हिडिओ या पृष्ठाच्या तळाशी आढळू शकतो. कृपया बियाण्यापासून कमळाचे रोप कसे वाढवायचे ते सांगा –

• पायरी १: बियापासून कमळाचे फूल वाढवणे सोपे आहे. तथापि, आपण याकडे बारकाईने लक्ष दिले पाहिजे. बियापासून कमळाचे रोप सुरू करण्यासाठी, चार ते पाच बिया घ्या आणि त्यांच्या पुढच्या अर्ध्या भागाला हलके चोळा.
• पायरी २: बियांना हळूवारपणे स्पर्श केल्याने अंकुर दिसू लागतात. फोडलेल्या बिया एका काचेच्या पाण्यात ठेवा आणि बाजूला ठेवा. तुमच्या बिया सुमारे १० ते १५ दिवसात अंकुरू लागतील.
• पायरी ३: काचेच्या टंबलरमध्ये रोपे ठेवल्यानंतर दर दोन दिवसांनी उकळते पाणी बदला. साधारण एका महिन्यात तुमचे बी टबमध्ये पेरण्यासाठी तयार होईल.
• पायरी ४: एकदा झाडाची पूर्ण वाढ झाल्यावर, ते पाण्याच्या मोठ्या टबमध्ये स्थानांतरित करा. आत ठेवण्यासाठी आणखी एक लहान मातीचे भांडे घ्या.
• पायरी ५: मातीच्या भांड्यात गुळगुळीत माती आणि पाणी एकत्र करून चिखल तयार करा. मग, सुमारे एक किंवा दोन इंच खोलीपर्यंत, या चिखलात तुमचे बी पेरा. कमळाचे रोप मातीच्या भांड्यात लावल्यानंतर मोठ्या टबमध्ये मातीच्या भांड्यात जतन केले पाहिजे.
• पायरी ६: त्यानंतर, मोठा टब शीर्षस्थानी येईपर्यंत पाण्याने भरा. काही दिवसांनी, तुमच्या झाडाची पाने वाढतील आणि पाण्यातून बाहेर येतील. मग त्यावर फुले उगवू लागतील.

कमळाचे धार्मिक, सांस्कृतिक आणि ऐतिहासिक महत्त्व (Religious, cultural and historical significance of lotus)

हिंदू पौराणिक कथांमध्ये, धनाची देवी, “लक्ष्मी” कमळाच्या फुलावर वास करते. कमळाच्या आसनावर देवी लक्ष्मी विराजमान आहे. कमळ कोमलतेचे प्रतिनिधित्व करते. कमळ मानसिक आणि भावनिक शुद्धता दर्शवते.

धार्मिक कारणांसाठी, फुलांचा वापर केला जातो. कमळाची उत्पत्ती भगवान विष्णूच्या नाभीतून झाली असे मानले जाते. बौद्धांसाठी कमळ हे एक पवित्र फूल आहे. कमळ हे शरीर, वाणी आणि मनाच्या शुद्धतेचे बौद्ध प्रतीक आहे. तरंगते कमळाचे फुल मातीच्या पाण्यावर तरंगत आसक्ती आणि इच्छा टाळण्याचा धडा देते.

कारण ते दिवसा फुलते आणि रात्री बंद होते, इजिप्शियन पौराणिक कथांमध्ये कमळ सूर्याशी जोडलेले आहे. कमळाने सूर्याला जन्म दिला असे मानले जाते.

बागेतील कमळ (The lotus in the garden in Marathi)

बागेत कमळ लावण्याची इच्छा असल्यास सिमेंटची बाओली बनवणे हा उत्तम पर्याय आहे. प्रबलित विटा आणि सिमेंट किंवा प्रबलित काँक्रीट वापरून बांधले जावे. त्यामध्ये लोखंडी सळ्या असाव्यात ज्या लांबी आणि रुंदीच्या दोन्ही दिशांना न तुटता येतील. भिंती मजबूत करणे देखील महत्त्वाचे आहे.

तीन फूट खोल असलेल्या विहिरीतून काम केले जाणार आहे. चांगले, लांबी आणि रुंदी जितकी मोठी असेल. प्रत्येक रोपासाठी सुमारे १०० चौरस फूट आवश्यक आहे. १०० चौरस फुटांपेक्षा कमी असलेली स्टेपवेल त्यामुळे निरर्थक आहे.

स्टेपवेलच्या तळाशी छिद्र असल्यास ते आदर्श आहे जेथे पाणी वाहून जाऊ शकते जेणेकरून ते अधूनमधून स्वच्छ केले जाऊ शकते. या छिद्रातील पाणी नंतर खालच्या भूभागाला सिंचनासाठी वापरले पाहिजे.

९ ते १२ इंच जाडीचा पृथ्वीचा थर स्टेपवेलच्या तळाशी पसरला पाहिजे आणि काही दिला पाहिजे. या मातीत कुजलेले शेणखत असल्याची पुष्टी झाली आहे. मातीवर एक इंच खोलीपर्यंत वाळू ओतली पाहिजे. १२ इंच खोल असलेल्या मोठ्या लाकडी क्रेटचा वापर स्टेपवेलचा आतील भाग भरण्यासाठी केला जाऊ शकतो, जर ते फक्त तळाशी माती ओतण्याऐवजी पुरेसे मोठे असेल.

मग, फक्त घाणीने खोके भरणे चांगले होईल. जेव्हा एखाद्याला वाळलेली पाने काढण्यासाठी किंवा मोहोर तोडण्यासाठी स्टेपवेलमध्ये जावे लागते तेव्हा माती पानांवर येण्यापासून रोखण्यासाठी याचा फायदा होतो. जमिनीच्या पृष्ठभागापासून दोन ते तीन इंच खाली, जमिनीच्या तळाशी, कमळाचे बी लावावे.

हे पूर्ण करण्यासाठी लवकर वसंत ऋतु एक चांगला वेळ असेल. रूट आणि जवळच्या कोणत्याही वनस्पती तसेच घेणे श्रेयस्कर आहे. स्टेपवेलमध्ये नेहमी ताजे पाणी असू द्या.

नव्याने बांधलेली पायरी विहीर वारंवार पाण्याने भरून स्वच्छ करावी आणि काही दिवसांनी ती काढून टाकावी. याचे कारण असे की पाण्यात सुरुवातीला काही चुना असतो, जो झाडांसाठी वाईट आहे. याव्यतिरिक्त, तळाची माती आणि पाणी चार ते सहा महिने अगोदर ओतले पाहिजे.

हिरवे झाल्यावर पाणी स्वच्छ होते. स्टेपवेल नदीच्या पाण्याने, पावसाच्या पाण्याने किंवा विहिरीच्या स्वादिष्ट पाण्याने भरा. अनेकदा शहरातील पाण्यात क्लोरीनचे प्रमाण इतके जास्त असते की तेथे कोणतीही वनस्पती वाढू शकत नाही. स्टेपवेल अशा ठिकाणी ठेवणे आवश्यक आहे जिथे त्याला समान सूर्यप्रकाश मिळेल. सावलीत कमळाची रोपे उगवत नाहीत.

कमळ कसे वापरावे? (Lotus Flower Information in Marathi)

लोटससोबत खालील प्रमाणात वापरावे:-

• कंद रस – १० -२० मि.ली
• बियाणे पावडर ३-६ ग्रॅम.

कमळाच्या फुलाचा तुम्हाला पूर्ण फायदा व्हावा यासाठी, त्याचे सर्व फायदे खाली सरळ भाषेत दिले आहेत. तथापि, कमळाच्या फुलाचा औषध म्हणून वापर करण्यासाठी, डॉक्टरांचे प्रिस्क्रिप्शन आवश्यक आहे. ते पकडा

कमळ कुठे आढळते किंवा उगवले जाते? (Where is the lotus found or grown in Marathi?)

भारतातील सर्व उष्णकटिबंधीय प्रदेश, तसेच हिमालय, काश्मीर, उत्तर प्रदेश, पश्चिम बंगाल, बिहार, ओरिसा आणि महाराष्ट्र हे कमळाच्या फुलाचे घर आहेत. याव्यतिरिक्त, दक्षिण भारतात तलाव आणि चिखलाचे क्षेत्र आहेत जेथे कमळ आढळू शकतात.

कमळाशी संबंधित महत्त्वाची तथ्ये (Important facts related to lotus in Marathi)

• २६ जानेवारी १९५० रोजी कमळ हे भारताचे राष्ट्रीय फूल बनले.
• कमळ हे केवळ भारताचेच नाही तर व्हिएतनामचेही राष्ट्रीय फूल आहे.
• कमळाच्या मधाने डोळ्यांच्या विविध समस्यांवर उपचार करता येतात.
• कमळाच्या फुलाची कोवळी पाने, बिया, राइझोम आणि बहर हे सर्व खाण्यायोग्य भाग आहेत.
• कमळाची वनस्पती साधारणपणे १५० सेमी उंचीपर्यंत वाढते. त्याचा क्षैतिज प्रसार सुमारे ३ मीटर आहे. काहींचा दावा आहे की तो पाच मीटरपेक्षा उंच आहे.
• कमळाच्या फुलाचा व्यास २० सेमी पर्यंत असू शकतो, तर पानांचा व्यास अंदाजे ६० सेमी असतो.
• पाने नैसर्गिकरित्या स्वतःला स्वच्छ करतात आणि अतिशय जलरोधक असतात. “कमळ प्रभाव” हे या घटनेला दिलेले नाव आहे.
• बौद्ध धर्मात, कमळ हे एक पवित्र फूल म्हणून पूजनीय आहे.
• सूर्य देवाचे प्रतिनिधित्व म्हणून, कमळाची फुले इजिप्तमध्ये भाग्यवान म्हणून पूजली जातात.
• पवित्र कमळाच्या फुलाची तापमान श्रेणी ३०°C ते ३५°C (८६°F ते ९५°F) असते. वातावरणाचे तापमान बदलले तरीही.
• ईशान्य चीनमधील कोरड्या तलावाच्या तळाशी, सर्वात जुने कमळाच्या फुलाचे बीज सापडले.